Cleanroom ควบคุมปัจจัยอะไรได้บ้าง

ปัจจัยที่สามารถควบคุมได้ในห้องคลีนรูม

1. อัตราการหมุนเวียนอากาศ (Air Change Rate)
อัตราการหมุนเวียนอากาศภายในห้องคลีนรูมมีผลต่อการรักษาคุณภาพของอากาศ การหมุนเวียนของอากาศถูกกำหนดโดยระบบ HVAC (Heating, Ventilation, and Air Conditioning) และการกรองอากาศด้วย HEPA (High Efficiency Particulate Air) หรือ ULPA (Ultra Low Penetration Air) เพื่อกำจัดอนุภาคขนาดเล็ก การหมุนเวียนอากาศที่เหมาะสมช่วยป้องกันการสะสมของฝุ่นละอองและสิ่งปนเปื้อน

• ห้องคลีนรูมระดับ ISO 5 หรือ Class 100 ต้องมีอัตราการหมุนเวียนอากาศสูงถึง 240-600 ครั้งต่อชั่วโมง
• ห้องคลีนรูมระดับ ISO 7 หรือ Class 10,000 มีอัตราการหมุนเวียนอากาศประมาณ 30-60 ครั้งต่อชั่วโมง

2. ปริมาณฝุ่นและอนุภาคในอากาศ (Particle Control)
ห้องคลีนรูมมีการควบคุมระดับอนุภาคในอากาศอย่างเข้มงวด โดยใช้มาตรฐานเช่น ISO 14644-1 หรือมาตรฐาน GMP (Good Manufacturing Practice) ตามแนวทางของ PIC/S (Pharmaceutical Inspection Co-operation Scheme) ซึ่งกำหนดระดับความสะอาดของอากาศในแต่ละระดับของห้องคลีนรูม อนุภาคเหล่านี้สามารถมาจากบุคคล อุปกรณ์ หรือกระบวนการผลิตเองได้

• ใช้เครื่องกรองอากาศ HEPA หรือ ULPA เพื่อลดปริมาณอนุภาค
• จำกัดการเคลื่อนไหวของบุคลากรเพื่อลดการก่อให้เกิดฝุ่นและสิ่งปนเปื้อน
• ใช้วัสดุที่ลดการเกิดฝุ่น เช่น พื้นผิวเรียบและเสื้อผ้าคลีนรูมที่เหมาะสม

3. อุณหภูมิภายในห้องคลีนรูม (Temperature Control)
การควบคุมอุณหภูมิในห้องคลีนรูมมีความสำคัญต่อกระบวนการผลิตและความสะดวกของบุคลากร โดยทั่วไป อุณหภูมิจะถูกควบคุมให้อยู่ในช่วง 20-25°C เพื่อป้องกันไม่ให้เครื่องจักรเกิดความร้อนสูงเกินไป และช่วยให้พนักงานสามารถทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ

• ห้องที่ต้องการความแม่นยำสูง เช่น อุตสาหกรรมเซมิคอนดักเตอร์ อาจต้องการอุณหภูมิที่คงที่มากขึ้น เช่น 22°C ± 1°C
• ใช้ระบบปรับอากาศแบบเฉพาะเพื่อรักษาอุณหภูมิให้อยู่ในช่วงที่กำหนด

4. ความดันอากาศภายในห้องคลีนรูม (Air Pressure Control)
ความดันอากาศเป็นอีกหนึ่งปัจจัยสำคัญที่ช่วยควบคุมการไหลของอากาศและการแพร่กระจายของสิ่งปนเปื้อน ซึ่งแบ่งออกเป็นสองประเภทหลัก ได้แก่

• ความดันบวก (Positive Pressure): ใช้เพื่อป้องกันอากาศภายนอกที่มีสิ่งปนเปื้อนเข้ามาภายในห้อง เช่น ห้องผลิตยา ห้องผลิตเครื่องมือแพทย์ และอุตสาหกรรมอิเล็กทรอนิกส์
• ความดันลบ (Negative Pressure): ใช้เพื่อป้องกันการแพร่กระจายของสารอันตรายหรือเชื้อโรคออกจากห้อง เช่น ห้องแล็บวิจัย ห้องผลิตสารเคมี หรือห้องที่เกี่ยวข้องกับการควบคุมโรคติดเชื้อ

5. ความชื้นสัมพัทธ์ (Relative Humidity Control)
ระดับความชื้นภายในห้องคลีนรูมมีผลต่อทั้งเครื่องจักร วัสดุ และสุขภาพของบุคลากร โดยทั่วไป ค่าความชื้นสัมพัทธ์ที่เหมาะสมอยู่ที่ 40%-60%

• หากความชื้นสูงเกินไป อาจทำให้เครื่องจักรเกิดสนิม วัสดุเสื่อมสภาพ และการเติบโตของเชื้อรา
• หากความชื้นต่ำเกินไป อาจทำให้เกิดไฟฟ้าสถิตซึ่งส่งผลต่ออุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์และวัสดุบางชนิด

6. การควบคุมแสงสว่าง (Lighting Control)
แสงสว่างที่เหมาะสมในห้องคลีนรูมช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานและลดความผิดพลาด โดยทั่วไปใช้แสงที่มีอุณหภูมิสี 4000-5000K และมีค่าความสว่างระหว่าง 300-1000 lux ขึ้นอยู่กับประเภทของกระบวนการผลิต

• ใช้โคมไฟที่มีฝาปิดป้องกันฝุ่นเพื่อป้องกันการสะสมของสิ่งปนเปื้อน
• ใช้แสงที่ไม่ก่อให้เกิดแสงสะท้อนหรืออาการเมื่อยล้าของดวงตา

7. การควบคุมเสียงรบกวน (Noise Control)
ระดับเสียงภายในห้องคลีนรูมควรถูกควบคุมให้อยู่ในระดับที่ยอมรับได้ (ปกติไม่เกิน 60-65 dB) เพื่อให้บุคลากรทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพและลดความเครียดที่เกิดจากเสียงรบกวนจากเครื่องจักร

การควบคุมปัจจัยต่าง ๆ ในห้องคลีนรูมเป็นสิ่งสำคัญเพื่อให้กระบวนการผลิตเป็นไปอย่างราบรื่น ปราศจากการปนเปื้อน และเป็นไปตามมาตรฐานที่กำหนด ไม่ว่าจะเป็นการควบคุมอากาศ ฝุ่น อุณหภูมิ ความดัน ความชื้น แสง หรือเสียง ทุกปัจจัยล้วนมีบทบาทสำคัญในการรักษาคุณภาพของผลิตภัณฑ์และความปลอดภัยของบุคลากร การเข้าใจและปฏิบัติตามแนวทางการควบคุมเหล่านี้จะช่วยให้การดำเนินงานภายในห้องคลีนรูมมีประสิทธิภาพและได้มาตรฐานสูงสุด